Yaklaşık 1,5 milyon kişinin yararlanacağı EYT düzenlemesi için gözler Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde. 2023 yılı bütçesinin genel şurada kabulünün akabinde teklifin Meclis Başkanlığına sunulması bekleniyor. Aralık ayının son haftasında EYT mesaisi Meclis’te başlayacak. Pekala patronlar çalışanların kıdem tazminatlarını nasıl ödeyecek? İşte ayrıntılar…
‘EYT’DE EN TEMELDE 3 KRİTER VAR’
Konuyla ilgili milliyet.com.tr’ye açıklamalarda bulunan Vergi Uzmanı Muhammet Bayram şu tabirleri kullandı: “Emeklilikte yaşa takılanlar birinci etapta 1.5 milyon kişiyi emekli edecek. Burada kademeli bir biçimde emeklilik kelam bahsidir. Zira gerekli koşulları sağlayan ki o kaidelerde en temelde 3 tane kriter var. Birincisi bayanlarda 20 yıl, erkeklerde 25 yıl sigortalılık müddeti, ikincisi 5 bin prim günü sayısı, üçüncüsü ise ve kaldırılmasını beklediğimiz yaş koşuludur.
‘BAZI İŞ YERLERİNDE YÜZLERCE KİŞİ EMEKLİ OLACAK’
İlk etapta 1.5 milyon kişi emekli olacak lakin çalışılan yerlerde toplu emeklilikler ve buna bağlı da toplu kıdem tazminatları kelam hususudur. Birtakım işletmelerde birkaç kişi ile sonlu olabiliyorken, birtakım işletmelerde tıpkı anda yüzlerce kişi emekli olacaktır.
‘EMEKLİLERE KIDEM TAZMİNATI TEK SEFERDE VERİLMELİDİR’
Bunu da tekrar Türkiye’de birinci dillendiren biz olduk. Bu bahiste yalnızca vatandaşlar açısından bakılıyor. İşletmeler açısından da bunun bir yük olacağından bahsetmiştik. Zira kıdem tazminatı doğduğu vakit işletmeler bunu emekli olunduğu anda yani tek seferde vermek zorundalar.
Halihazırda aralık ayında Meclis’e sevk edilecek yasa ile ocakta EYT yasası kanunlaşacak ve bireyler ocak ayında emeklilik dilekçesi verirlerse SGK kanununa nazaran bir sonraki ay olan şubat ayında emekli olabileceklerdir.
‘YENİ YILDAN SONRA KIDEM TAZMİNATI EKSTRA MALİYET GETİRECEK’
Bu kapsamda patronlarda şubat ayında emeklilikle birlikte kıdem tazminatını vermek zorundalar. Her ne kadar EYT yasasının bir sonraki sene yasalaşması EYT kapsamında emekli olacaklar için hem emekli maaşında artış hem de kıdem tazminatında artış olsa bile patronlar için kıdem tazminatının yeni yıldan sonra ödenmesi ekstra maliyet getirecektir.
‘KIDEM TAZMİNATI TAVANI 15 BİN 371 TL’
Öncelikle kıdem tazminatı minimum fiyat seviyesine nazaran belirleniyor. Şu anda kıdem tazminatı tavanı 15 bin 371 TL’dir. Yani bir kişi brüt olarak 20 bin TL alsa dahi burada patronu korumak ismine en fazla 15 bin 371 TL ödeniyor.
Yeni yılla birlikte minimum fiyat seviyesinde yüzde 40 ile 50’lik artış beklendiğinden 15 bin 371 TL meblağı da en az bu seviyede artacaktır. Bununla bir arada patronlar kıdem tazminatlarını bu yıla nazaran daha fazla ödemiş olacaklar.
EYT’li vatandaşlar açısından bakacak olursak onlar da bu kıdem tazminatı tavanını aşmayan brüt girdirilmiş meblağlar üzerinden tazminat alacaklar. Bu ne demek oluyor? Kişinin aylık brüt fiyatı ile birlikte ekstra almış olduğu ek mesai, fazladan yemek fiyatı ve yol fiyatları girdirilmiş meblağ olarak dikkate alınıyor. Kişi olağanda 10 bin lira brüt meblağ alıyorsa ve ek mesai alıyorsa bu ek mesai de meblağa eklenmek zorunda.
İŞVERENLERE DEĞERLİ UYARI!
Bunun yanında piyasadan kıdem tazminatının az ödenebilmesi için maalesef ki sene sonu gelmeden birtakım işten çıkarmaları duyuyoruz. Yani kişi emekli olacak fakat kıdem tazminatı tavanları artmadan işten çıkartılıp tekrar işe sokulursa kıdem tazminatı işverence daha az ödeniyor.
Söz konusu durum kontrollere takılırsa ki SGK’nın kontrollerine takılacaktır. Patronlara yüklü cezalar kesilebilir. O yüzden patronları bu bahiste uyarıyoruz.
İŞTE PATRONUN İSTEDİĞİ TAZMİNAT KOLAYLIĞI
İşverenler de sene başı prestijiyle EYT kapsamında emekli olacaklar için tüm bu zorlukları göz önünde bulundurarak kimi kolaylıklar tanınmasını istiyor. Bu isteklerden öne çıkanlar bize EYT kapsamında emekli olacak bireylerin kıdem tazminatının ödenmesi için bankalardan düşük faizli yahut faizsiz krediler verilsin diyorlar. Yahut bizim fikrimiz olarak EYT maddesine bir unsur eklenerek kıdem tazminatının taksitli ödenmesi sağlanabilir.
Tabi kıdem tazminatının ödenmesi çalışan ve patron ortasındaki bir mutabakata bağlıdır. Yani patron ile çalışan anlaşırsa rastgele bir yasal zorlamaya gerek kalmaksızın bunlar taksitle ödenebilir. Birden fazla çalışan da emekli olduktan sonra tıpkı iş yerinde çalışmaya devam edecek. Lakin bunun yasal bir düzenleme altına alınması gerekmektedir.
‘KIDEM TAZMİNATI TAKSİDİ İÇİN DÜZENLEME GEREKLİ’
Çünkü özel kesimde birtakım yanlış uygulamalara yol açabilir. Lakin bununla alakalı Bakan Bilgin’in son yaptığı açıklamada kıdem tazminatı ödenmesinin emekçi ve patron ortasında olduğunu söylüyor. Bunun yanlış uygulamalara yol açmaması için devletimizin burada müdahale ederek yasal bir düzenleme altına alması yani kıdem tazminatının taksitlerle ödenebilmesinin düzenlenmesi gerekmektedir.
‘İŞVERENE FAİZSİZ YA DA DÜŞÜK FAİZLİ KREDİ VERİLMELİ’
Son tahlil önerisi olarak kimi patronlarca tekrar SGK primlerinin ödenmesinde yüzde 5’lik indirimin emekliler için de devam ettirilmesinin getirilmesi isteniyor. Tüm bunlarla bir arada patronlara faizsiz yahut düşük faizli krediler vererek patronların bankaya borçlanması sağlanmalı lakin EYT kapsamında emekli olacak vatandaşlarımızın da bununla birlikte toplu bir formda tek seferde kıdem tazminatına kavuşmaları sağlanabilir.”
İŞ DÜNYASINDAN EYT’DE KADEMELİ EMEKLİLİK TALEBİ GELDİ. SİZCE KADEMELİ EMEKLİLİK GELEBİLİR Mİ?
Kademeli emeklilikle alakalı EYT formülü konuşulduğu vakit Bakan Bilgin kademeli emekliliğin olmayacağını tek tip formülün olacağını söyledi. Şu anda 5 bin prim günü ve sigortalılık müddetini dolduran emekli olacak.
8 Eylül 1999 öncesine giren birçok vatandaş var. Bu, 5.5 milyon kişiyi kapsıyor. Birinci etapta 1.5 milyon kişi emekli olacak. Sonrasında sigortalılık müddetini dolduranlar emekli olacak. Kademeli emeklilik şu an prestijiyle kelam konusu değildir.
EYT için kademeli emeklilik getirilirse bu tahlil olmayacaktır.
‘KIDEM TAZMİNATININ YARISINI PATRON YARISI DA DEVLET TAKVİYELİ KREDİ FORMUNDA KARŞILANSIN’ TALEBİ
Kıdem tazminatı verilme hükümlülüğü işverendedir. 1 yıldan fazla çalıştırdıysa kıdem tazminatı vermekle yükümlüdür. Bunu devletin karşılaması kelam konusu olamaz. Patronlara düşük faizli kredi sağlanması yahut EYT’de bir husus konularak bunun taksitle ödenmesinin yolu açılabilir.”