Önce Kazakistan’da ve çabucak akabinde Güney Kore’de gerçekleşen iki uçak kazası, sırasıyla 38 ve 179 yolcunun vefatına yol açtı: Hasebiyle havacılık güvenliği konusunda önemli tasalar tekrar hararetlendi. 25 Aralık’ta Rusya’ya giden bir Azerbaycan Havayolları uçağı, Kazakistan’ın Aktau kenti yakınlarında Hazar Denizi’ne çakıldı. Sırf birkaç gün sonra, Pazar günü, Jeju Air Boeing’e ilişkin dar gövdeli bir uçak, Güney Kore’deki Muan Memleketler arası Havaalanı’nda acil iniş sırasında düştü. İki kişi dışında, uçaktaki 179 kişi, artık Güney Kore tarihinin en makus uçak felaketi olarak isimlendirilen kazada hayatını kaybetti.
Her iki kazada da ortak olan şey, tesir ve şartlar açısından farklılık gösterse de, kurtulanların koltuk yeriydi; Azerbaycan Havayolları uçağından kurtulanların birçoğu gövdenin art kısmından çıkarken, Güney Kore kazasında hayatta kalan iki mürettebat da uçağın kuyruk kısmında oturuyordu.
Her iki kazada da kurtulanların yeri kıymetli bir soruyu gündeme getiriyor: Bir uçağın ardındaki koltuklar tabiatı gereği daha mı inançlı, yoksa bu yalnızca bir tesadüf mü…
Uçağın hangi kısmı -ön, orta yahut arka- en güvenli…
UZUN ARALIKLARDA HAVA SEYAHATİ EN GÜVENLİSİ
Soruyu ele almadan evvel, bu az olaylara karşın hava seyahatinin açık orta en inançlı ulaşım araçlarından biri olmaya devam ettiğini belirtmekte yarar var. Son yaşananlar üzere hava kazaları, çoklukla felaket niteliğindeki tabiatları nedeniyle manşetlerde büyük yer buluyor. Fakat, mevt oranı bilgileri, bunların karayolu kazalarına kıyasla çok daha az sıklıkta olduğunu ve değerli ölçüde daha az mevtle sonuçlandığını gösteriyor.
ABD’de kara yolu seyahati en yüksek vefat oranına sahip olsa da (100 milyon araç mili başına 1,18 ölüm), bunu demir yolu seyahati (100 milyon yolcu mili başına 0,04 ölüm) takip ederken, WHO ve FAA üzere kuruluşların global güvenlik istatistiklerine nazaran hava seyahati en inançlı olmaya devam etmekte…(100 milyon yolcu mili başına 0,003 ölüm).
Bununla birlikte, hava seyahati olaylarındaki mevt oranı da azalıyor.
Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) datalarına nazaran, hava seyahatinde mevt oranı 2023’te milyar yolcu başına 17 kişi; bu sayı 2022’de 50 olarak kaydedilmişti.
Ancak, çağdaş jetler ve güvenlik sistemlerindeki gelişmelere karşın, yüksek irtifa ortamı ve uçak sistemlerinin karmaşıklığı, küçük mekanik arızaların yahut insan kusurlarının bile felaketle sonuçlanabileceği riskini taşıyor.
UÇAKTAKİ KOLTUKLARDA GÜVENLİK ETİKETİ VAR MI
Koltuk yerleşimi ve güvenlik üzerine yapılan araştırma ve çalışmalar, kesin olmasa da birtakım genel içgörüler sunar nitelikte: Geçmiş kazalara ait çalışmalar ve tahliller, uçağın ardındaki koltukların öndekilere kıyasla biraz daha yüksek bir hayatta kalma oranına sahip olabileceğini gösteriyor.
Amerika’nın ‘Havacılık Felaket Hukuku’ tarafından hazırlanan bir rapora göre, ‘Popüler Mechanics’ dergisi 1971 ile 2005 yılları ortasında meydana gelen uçak kazaları üzerine bir çalışma yürüttü. Çalışma, uçağın en ardındaki koltukların en inançlı koltuklar olduğunu ortaya koydu ve uçağın art tarafında oturan yolcuların uçağın başka kısımlarında oturanlara kıyasla %40 daha fazla hayatta kalma talihine sahip olduğunu sav ediyor.
Ön koltuklar, burun dalışı, sert iniş, çarpışma yahut 2010’daki Mangalore kazasında uçağın uçurumdan kayması üzere pist olaylarında birinci darbeyi aldıkları için daha savunmasız durumda…
İngiliz gazeteci Max Foster da Instagram’da birebir sorunun karşılığını bulmaya çalıştı.
Kazakistan’ın Aktau yakınlarında Azerbaycan Havayolları uçağının düşmesinden sonra yayınlanan bir görüntüde, Foster, ABD Ulusal Ulaştırma Güvenliği Konseyi’nin bir raporuna atıfta bulunarak, “Çalışma, kurtulanların olduğu bir dizi kazayı inceledi. Uçağın ön tarafında oturmanın size %49 hayatta kalma talihi verdiğini; kanatların ortasında oturmanın size %59 baht verdiğini, lakin uçağın gerisinde oturursanız bahtınızın %69’a çıktığını buldu. Bu, daha ucuz koltukların daha inançlı olduğunu gösteriyor, fakat hava seyahati hala en inançlı ulaşım formu olduğundan, bunu katiyetle fazla düşünebilirsiniz” sözlerini kullandı.
269 yolcudan 184’ünün hayatta kaldığı ve kurtulanların birçoklarının birinci sınıfın gerisinde oturduğu 1989 United Airlines kazası üzere istisnalar da var.
Ayrıca, Amerika merkezli mecmua TIME’ın 2015 tarihli bir araştırması, 35 yıllık uçak kazalarından elde edilen bilgilerin, uçağın art kısmının ortasındaki koltukların %28’lik bir mevt oranıyla en inançlı koltuklar olduğunu ortaya koydu. İkinci en inançlı seçenek, %44’lük bir mevt oranıyla uçağın ortasındaki koltuklardı.
Ancak, kanat patlamaları riski nedeniyle ortadaki koltuklar daha az inançlı olabilir, zira kanatlar birden fazla çağdaş yolcu jetinde yakıt deposu olarak kullanılıyor. Fakat, acil çıkışların yakınında bulunan orta sıralar, bir kazadan sonra tahliye gerektiğinde daha inançlı kabul edilir.
Ek olarak, uçağın ardında oturan yolcular için, art acil çıkışlara yakınlık, tahliye mühletini kısaltabildiği için daha inançlı bir seçenek haline geliyor.
Ancak, uçağın ardındaki koltuklar da bir kaza sırasında kendi riskleriyle birlikte geliyor, zira kuyruğun yere evvel çarpması, art kısımda daha fazla mevte neden olabilir.
Sonuç olarak, bir uçaktaki koltuk konumları savunmasızlığı etkileyebilirken, ABD Federal Havacılık Yönetimi (FAA), hiçbir kısmın başkasından doğal olarak daha inançlı olmadığını savunuyor. Temel faktörler, kazanın şartları, çarpmanın çeşidi ve büyüklüğü ve öteki değişkenler…
Çeviri